Kömürhan Urartu Kitabesi: Sarduri III’ün Zafer Anıtı ve Urartu Tarihini Aydınlatan Bir Kaynak

**Giriş:**

Kömürhan Urartu Kitabesi, Anadolu’nun zengin tarihine ve Urartu uygarlığına ışık tutan önemli bir arkeolojik buluntudur. Bu yazı, 1953 yılında Mustafa Kalaç tarafından keşfedilen ve Urartu Kralı III. Sarduri’nin (MÖ 750-733) zaferlerini anlatan bu önemli eserin içeriğini, tarihsel önemini ve bilimsel analizlerini ele almaktadır.

**Kitabenin Keşfi ve Konumu:**

Kömürhan Kitabesi, Malatya-Elazığ yolu üzerinde, Fırat Nehri’nin hemen kıyısında bulunan Kömürhan’da yer almaktadır. Kalaç, Şırzı’nda yaptığı araştırmalar sırasında köylülerden benzer bir kitabeden bahsettiğini duyunca Kömürhan’a gitmiş ve burada tipik bir Urartu kaya kitabesiyle karşılaşmıştır. Kitabenin büyüklüğü ve stratejik konumu, önceden yayınlanmış olabileceği ihtimalini akla getirmiştir. Kalaç, kitabenin 1839 yılında von Mühlbach tarafından keşfedildiğini ve kopyalandığını, ancak tam bir yayın yapılmadığını öğrendikten sonra, mevcut fotoğraflar üzerinden bir yayın çalışması başlatmıştır.

**Kitabenin İçeriği:**

Kömürhan Kitabesi, III. Sarduri’nin Hilaruada adlı bir kralı yenerek Sasini şehrini ele geçirmesini ve Hilaruada’yı esir almasını anlatmaktadır. Kitabenin başlangıç formu, Urartu krallarının savaş seferlerini anlatan klasik bir formüle sahiptir.

* **1-3. Satırlar:** Tanrı Haldi’nin ordusunun, Malatya şehrinin kralı Şa-hu’nun desteğiyle, Hilaruada’yı esir alıp III. Sarduri’nin huzuruna getirdiğini anlatır.
* **4-18. Satırlar:** III. Sarduri’nin savaş hazırlıklarını, tanrılara dualarını ve onların yardımlarını, ordusunun Tumeişki şehrine ulaşmasını ve aynı gün Qala’a memleketini ele geçirmesini anlatır.
* **19-20. Satırlar:** Savaş ganimetlerinden bahseden ve 14 saray, 50 araba ele geçirildiğini ifade eden bölümdür.
* **21-31. Satırlar:** Malatya’ya yakınlaşıldığını, Hilaruada’nın III. Sarduri’ye boyun eğdiğini, altın ve gümüş gibi değerli ganimetlerin ele geçirildiğini ve Sasini şehrinin Urartu’ya katıldığını anlatır.
* **Son İki Satır:** III. Sarduri’nin unvanlarını ve kitabenin lanet formülünü içerir.

**Tarihsel ve Dilsel Önemi:**

Kömürhan Kitabesi, Urartu tarihi, dilbilimi ve arkeolojisi için birçok önemli bilgi sunmaktadır:

* **Urartu Tarihi:** Kitabeler, III. Sarduri’nin saltanatına dair önemli bilgiler sunarak, bu dönemdeki Urartu askeri seferlerini ve siyasi ilişkilerini aydınlatır.
* **Urartu Dilbilimi:** Urartu dilinin yapısal ve sözcüksel özellikleri hakkında bilgi veren kitabeler, dilin gramerini ve kelime dağarcığını anlamak için değerli bir kaynaktır.
* **Coğrafya:** Kitabeler, Sasini, Tumeişki, Qala’a gibi bölgelerin konumları hakkında ipuçları vererek Urartu imparatorluğunun coğrafyasını daha iyi anlamamızı sağlar.
* **Urartu Askeriyesi:** Kitabeler, Urartu ordusunun savaş taktikleri ve silahlanması hakkında bilgi verir.
* **Urartu Dini:** Kitabeler, Haldi’nin Urartu halkı için önemini ve savaşta tanrılara duyulan ihtiyacı vurgular.

**Sonuç:**

Kömürhan Urartu Kitabesi, Urartu uygarlığının tarihini, dilini ve kültürünü anlamak için paha biçilmez bir kaynaktır. Bu kitabelerin detaylı analizi, Urartu krallığı ve dönemi hakkında daha derin bir bilgi edinmemizi sağlıyor. Ayrıca, Anadolu’nun zengin tarihini ve Urartu medeniyetinin etkilerini anlamak için vazgeçilmez bir bilgi kaynağıdır.

#Urartu
* #Urartu Kitabesi
* #Kömürhan
* #Sarduri III
* #Anadolu
* #Arkeoloji
* #Tarih
* #Eski Yakın Doğu
* #Kaya Kitabesi

* #Hilaruada
* #Sasini
* #Haldi
* #Urartu Askeriyesi
* #Urartu Dini
* #Urartu Dili
* #Urartu İmparatorluğu
* #Savaş Ganimeti
* #von Mühlbach
* #Mustafa Kalaç
* #Fırat Nehri

* #Antik Tarih
* #Mezopotamya
* #Arkeolojik Buluntu
* #Yazıtlar
* #Tarihsel Kaynak
* #Dilbilim
* #Coğrafya